Bir şey üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimse onun zihniyetidir. zilyetlik, Türk medeni kanunda mal varlığı haklarının korunması için önemli bir kurum olarak düzenlenmiştir. Zilyetlik, aslen, devren, tesisten ve miras yoluyla olmak üzere dört şekilde kazanılır.
1- Aslen İktisap
Aslen iktisap, zilyetliğin doğrudan doğruya bir şey üzerinde fiili hakimiyet kurularak kazanılmasıdır. Aslen iktisapta, zilyet olma iradesi (animus) ve fiili hakimiyet (corpus) bir arada bulunur. Bir başka ifadeyle, başkasının iradesine ve rızasına dayanmadan kazanılan zilyetliktir. Söz konusu şey daha önce bir başkasına ait de olabilir; sahipsiz de olabilir. Örneğin başkasına ait zilyetliğin, gasp yoluyla ele geçirilmesi durumunda aslen iktisap söz konusu olur. Hırsızlık eylemi ile zilyetliğin kazanılması da bu kapsamda değerlendirilecektir. ayrıca aslen iktisap, kendi başına veya başkasının yardımıyla da gerçekleştirilebilir. Örneğin bir kişi bir telefonu kendisi alarak veya başkasından teslim almak suretiyle zilyetliği kazanabilir.
2- Devren İktisap
Devren iktisap, zilyetliğin bir zilyetten diğer bir zilyete geçmesi durumudur. Kendi zilyetliğini karşı tarafın yararına sonlandırması suretiyle geçen zilyetliktir. Diğer bir anlatımla, devren iktisap, bir kişinin kendi zilyetliğini başkası yararına sonlandırmasıdır. Dolayısıyla, devran iktisatta, zilyetliği devredenin zilyet olma iradesinden vazgeçmesi ve zilyetliğini devralanın zilyet olma iradesi göstermesi gerekmektedir. Burada artık asli zilyet sahibi değişir.
3- Tesisen İktisap
Tesisen iktisap, zilyetliğin bir şey üzerinde yeni bir hakimiyet kuralarak kazanılmasıdır. Tesisen iktisap, mevcut zilyedin rızasıyla veya rızası dışında gerçekleşebilir. Örneğin kira ilişkilerinde, asli zilyet başka bir kişiye rızasıyla alt zihniyetlik tanımaktadır. Bu durumda asli zilyet değişmemekte; şey üzerinde alt zilyetlik, feri zilyetlik kurulmaktadır. Öte yandan, bir kişinin bir arazi üzerinde yeni bir bina inşa etmesi veya bir ağaç dikmesi durumunda, zilyetliğin rıza dışında iktisabı söz konusu olacaktır.
4- Miras Yoluyla İktisap
Zilyetliğin miras yoluyla kazanılmasıdır. miras bırakanın ölümünün gerçekleştiği anda hem zilyet hem malik olunur. Miras yoluyla iktisapta, zilyet kazananın zilyet olma iradesi ve fiili hakimiyet unsurları aranmaz.
Sonuç
Zilyetlik, bir şey üzerinde fiili hâkimiyeti bulunan kimse onun zilyedidir. Zilyetlik, malvarlığı haklarının korunması için önemli bir kurumdur. Zilyetlik, aslen, devren, tesisen ve miras yoluyla kazanılır. Zilyetliğin kazanılmasında zilyet olma iradesi ve fiili hâkimiyet unsurları genellikle birlikte bulunmalıdır. Zilyetliğin kazanılması, zilyetliğin devri ile birlikte bir hakkın da devri anlamına gelmez. Zilyetliğin kazanılması, zilyetliği devreden, devralan veya kazananın iradesine göre değişiklik gösterebilir. Zilyetliğin kazanılması, zilyetliğin korunması ve kaybedilmesi için de önemli sonuçlar doğurur.
Comments