Instagram adlı sosyal medya platformuna, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından erişim engeli getirilmiş olup, ilgili siteye giriş yapılamamaktadır. Bu erişim engelinin gerekçesi olarak, katalog suçlar yani suç teşkil eden paylaşımların varlığı gösterilmiş, ancak kararın tam gerekçesi kamuoyuyla paylaşılmamıştır.
İdarenin Takdir Hakkı ve Keyfilik
İdarenin takdir hakkı bulunmakla birlikte, bu hakkın keyfilik ve ölçülülük çerçevesinde kullanılması gerekmektedir. Anayasamızın 26. maddesi ifade özgürlüğünü düzenlemekte olup, aynı maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarında temel hak ve özgürlüğün kısıtlanmasının sınırları belirtilmiştir. Suç teşkil eden paylaşımların engellenmesi veya kaldırılması yerine sitenin tamamının kapatılması, hakkın özüne dokunur nitelikte olup, idarenin takdir hakkını keyfi ve ölçüsüz kullanmasına yol açmaktadır.
Anayasa Mahkemesi Kararları ve Süreklilik
Anayasa Mahkemesi’nin Wikimedia Foundation Inc. (No: 2017/22355, 26/12/2019, § 96) kararında da belirtildiği gibi, mevcut durumda erişimin engellenmesi tedbiri sürekli hale gelmiştir. Bu şekilde süresiz hale gelen kısıtlamaların, internet sitesinin tamamına erişimin engellendiği de dikkate alındığında, ifade özgürlüğü üzerinde oldukça orantısız bir müdahale teşkil edeceği açıktır.
Anayasa Mahkemesi, Wikimedia Foundation Inc. kararında, “Çevrim içi ansiklopedi olarak nitelendirilen ve her alanda önemli miktarda bilgi barındıran Wikipedia’da yer alan içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla yapılacak müdahalenin bilgi alma ve verme özgürlüğüne halel gelmemesi için demokratik toplumda gerekli olduğu ilgili ve yeterli bir gerekçe ile ortaya konulmalıdır” ifadesine yer vermiştir. Bu karar, internet sitelerine yönelik erişim engellemelerinin demokratik toplum düzeni içinde nasıl değerlendirilmesi gerektiğine dair önemli bir referans noktasıdır.
Hukuki Değerlendirme
Ülke sınırlarından bağımsız ve müdahale olmaksızın bilgi, fikir alma ve aktarma hakkını içeren ifade özgürlüğünün demokratik bir toplumun vazgeçilmez temel taşlarından, toplumun ilerlemesinin ve bireylerin gelişmesinin temel şartlarından biridir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) göre ifade özgürlüğü, demokratik toplumun temelini oluşturan ana unsurlardandır. AİHM, ifade özgürlüğüne ilişkin kararlarında ifade özgürlüğünün toplumun ilerlemesi ve bireyin gelişmesi için gerekli temel şartlardan birini teşkil ettiğini belirtmektedir. AİHM'e göre 10. maddenin ikinci fıkrası saklı tutulmak üzere ifade özgürlüğü sadece toplum tarafından kabul gören, zararsız veya ilgisiz kabul edilen bilgi ve fikirler için değil incitici, şoke edici ya da endişelendirici bilgi ve düşünceler için de geçerlidir. İfade özgürlüğü; yokluğu hâlinde demokratik bir toplumdan söz edemeyeceğimiz çoğulculuğun, hoşgörünün ve açık fikirliliğin bir gereğidir. AİHM, 10. maddede güvence altına alınan bu hakkın bazı istisnalara tabi olduğunu, ancak bu istisnaların dar yorumlanması ve bu hakkın sınırlandırılmasının ikna edici olması gerektiğini vurgulamaktadır
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde (AİHS) ve Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nin 19. maddesinde belirtilen hak ve özgürlüklere ilişkin hükümlerin çevrim içi ve çevrim dışında eşit olarak uygulanacağı belirtilmiştir.
AİHS'in 10. maddesi yalnızca bilgilerin içeriğini değil bu bilgilerin dağıtım ve barındırma araçlarını da ilgilendirmektedir. Zira bu araçlara getirilen herhangi bir kısıtlama, bilgi alma ve verme özgürlüğüne dokunmaktadır.
Devletlerin ulusal politikalarını değerlendirirken, geliştirirken ve uygularken internet üzerindeki serbest sınır ötesi bilgi akışını olumsuz yönde etkileyecek müdahalelerin belirlenmesi ve önlenmesinde gerekli özeni göstermeleri devletlere tavsiye edilmektedir. Bu kapsamda devletler, yasa dışı olarak nitelendirilen içeriğe veya hizmetlere erişimin engellenmesinin AİHS'in 8., 10. ve 11. maddeleri ile uyumlu olmasını sağlamakla yükümlüdür. Özellikle kamu makamları tarafından internetteki yasa dışı içerikle veya faaliyetlerle mücadele etmek için alınan önlemler, devletin sınırlarının ötesinde gereksiz ve orantısız bir etkiye neden olmamalıdır.
Sonuç
Demokratik toplum düzeninin gerekleri kavramı; ifade özgürlüğü üzerindeki sınırlamaların zorunlu ya da istisnai tedbir niteliğinde olmasını, başvurulabilecek en son çare ya da alınabilecek en son önlem olarak kendini göstermesini gerektirmektedir. Demokratik toplum düzeninin gereklerinden olma, bir sınırlamanın demokratik bir toplumda zorlayıcı bir toplumsal ihtiyacın karşılanması amacına yönelik olmasını ifade etmektedir. Buna göre sınırlayıcı tedbir, bir toplumsal ihtiyacı karşılamıyorsa ya da başvurulabilecek en son çare niteliğinde değilse demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir tedbir olarak değerlendirilemez.
Sonuç olarak, Instagram’a getirilen erişim engeli kararı, hukuki açıdan tartışmalı olup, ifade özgürlüğü ve ekonomik etkiler bakımından ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, idarenin takdir hakkını kullanırken ölçülülük ve keyfilikten kaçınması, temel hak ve özgürlüklerin korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Comments